Τι προκαλεί την αλλαγή του κλίματος;
Αιτίες
Το κλίμα της Γης αλλάζει καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας, σταδιακά γίνεται πιο ζεστό ή πιο κρύο για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Είμαστε υπεύθυνοι
Αυτές οι αλλαγές ήταν αποτέλεσμα φυσικών αιτιών, όπως αλλαγές στην κλίση του πλανήτη, η δραστηριότητα του ήλιου και τα ωκεάνια ρεύματα. Αλλά οι αλλαγές που βλέπουμε σήμερα είναι διαφορετικές - και είμαστε εμείς υπεύθυνοι! Απελευθερώνοντας περισσότερα από τα αέρια που παγιδεύουν τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα, προκαλούμε την άνοδο της θερμοκρασίας στη Γη με εξαιρετικό ρυθμό.
Το κομμάτι της επιστήμης
- Το φαινόμενο του θερμοκηπίου
- Αιτίες της κλιματικής αλλαγής
- Καιρός εναντίον κλίματος
- Ποια είναι η διαφορά;
Όταν το φως του ήλιου χτυπά την επιφάνεια της Γης, μέρος αυτής της ενέργειας απορροφάται και θερμαίνει το έδαφος και τους ωκεανούς. Η υπόλοιπη ενέργεια μπορεί να διαφύγει πίσω στο διάστημα, αλλά μέρος της παγιδεύεται στην ατμόσφαιρα και θερμαίνει τη Γη. Αυτό ονομάζεται «φαινόμενο του θερμοκηπίου», επειδή η ατμόσφαιρα ενεργεί όπως το γυαλί σε ένα θερμοκήπιο - θερμαίνει το εσωτερικό.
Αυτό το φαινόμενο του θερμοκηπίου συμβαίνει, επειδή η ατμόσφαιρα της Γης περιέχει αέρια όπως υδρατμούς, διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και οξείδιο του αζώτου (αυτά ονομάζονται αέρια του θερμοκηπίου). Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι αυτό που συνήθως διατηρεί τον πλανήτη μας σε μια άνετη θερμοκρασία.
Ωστόσο, οι ανθρώπινες δραστηριότητες αυξάνουν την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, γεγονός που καθιστά το φαινόμενο του θερμοκηπίου ισχυρότερο και αυξάνει τη θερμοκρασία της Γης.
Η κλιματική αλλαγή προκαλείται από την άνοδο της θερμοκρασίας της Γης (υπερθέρμανση του πλανήτη) που προέρχεται από την προσθήκη περισσότερων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα από εκείνα που υπάρχουν φυσικά.
Αυτά τα επιπλέον αέρια του θερμοκηπίου προέρχονται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, καθώς και από άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αποψίλωση των τροπικών δασών, η γεωργία, η κτηνοτροφία και η παραγωγή χημικών.
Ο καιρός και το κλίμα είναι δύο διαφορετικά πράγματα αλλά που σχετίζονται. Ο καιρός περιγράφει τις καθημερινές συνθήκες σε ένα συγκεκριμένο μέρος - για παράδειγμα, μπορεί να είναι νεφελώδης και υγρός τη μία μέρα και ηλιόλουστος την επόμενη.
Το «Κλίμα» περιγράφει τις μέσες καιρικές συνθήκες σε ένα μέρος για σχετικά μεγάλες χρονικές περιόδους (π.χ. 30 χρόνια). Οι έρημοι, για παράδειγμα, έχουν ζεστό και ξηρό κλίμα, ενώ οι περιοχές της Αρκτικής και της Ανταρκτικής είναι κρύες και ξηρές.
Υπερθέρμανση του πλανήτη εναντίον κλιματικής αλλαγής
Η υπερθέρμανση του πλανήτη περιγράφει την τρέχουσα άνοδο της θερμοκρασίας της Γης. Είναι μόνο ένα χαρακτηριστικό της κλιματικής αλλαγής. Η κλιματική αλλαγή αναφέρεται στις πολλές διαφορετικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη στο κλιματικό σύστημα της Γης.
Σε αυτές περιλαμβάνονται η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, το λιώσιμο των παγετώνων, η αλλαγή των μοτίβων των βροχοπτώσεων, η αυξημένη συχνότητα ακραίων καιρικών συνθηκών (όπως οι πλημμύρες και τα κύματα καύσωνα), η αλλαγή της διάρκειας των εποχών και η αλλαγή της απόδοσης των καλλιεργειών.
Η ζέστη αυξάνεται
Το 2019, η Γη ήταν περίπου 1,5 °C πιο ζεστή από ό,τι στα τέλη του 19ου αιώνα - και η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο τον επόμενο αιώνα. 1,5 °C μπορεί να μην ακούγεται πολύ, αλλά λάβε υπόψη αυτό:
Το μεγαλύτερο μέρος της ανόδου της θερμοκρασίας μέχρι στιγμής συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες, οπότε η άνοδος της θερμοκρασίας επιταχύνεται.
Μην ξεχνάς, αυτή είναι μια μέση άνοδος: κάποια μέρη έχουν γίνει πολύ πιο ζεστά και άλλα πιο κρύα. Για παράδειγμα, η Αρκτική έχει γίνει πολύ πιο ζεστή τα τελευταία 60 χρόνια και μπορεί να μην έχει πάγους κατά τη διάρκεια του καλοκαιρού έως το 2040. Η Ευρώπη θερμαίνεται γρηγορότερα από άλλες περιοχές του κόσμου.
Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η θερμοκρασία της Γης κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων ήταν μόνο περίπου 4 °C πιο κρύα από ό,τι στα τέλη του 19ου αιώνα.
Ρώτα τον επιστήμονα
Αποτύπωμα άνθρακα
Το αποτύπωμα άνθρακα μετρά τον αντίκτυπο που έχουμε στον πλανήτη ως προς την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που παράγουμε στην καθημερινή μας ζωή, για παράδειγμα, πόσα καύσιμα και ενέργεια χρησιμοποιούμε ή χρειαζόμαστε για να φτιάξουμε τα πράγματα που χρησιμοποιούμε.
Δείτε μερικές συμβουλές για να μειώσετε το αποτύπωμα άνθρακά σας στην ενότητα Σειρά σου τώρα.
Ο κύκλος του άνθρακα κινείται πάντα
Ο άνθρακας είναι παντού και σε όλα τα έμβια είδη - συμπεριλαμβανομένου κι εσένα! Όμως ο άνθρακας δεν μένει σε ένα μέρος.
Κινείται συνεχώς από το ένα μέρος του πλανήτη στο άλλο και αλλάζει μορφή. Για παράδειγμα, ο άνθρακας υπάρχει στον αέρα κυρίως ως αέριο (διοξείδιο του άνθρακα ή CO2) που απορροφάται από φυτά, συμπεριλαμβανομένων των δέντρων και των ωκεανών.
Στην ξηρά τα ζώα, όπως και οι άνθρωποι, λαμβάνουν άνθρακα όταν τρώνε φυτά και τον εκπνέουν κατά την αναπνοή. Όταν τα φυτά και τα ζώα πεθαίνουν, τα λείψανά τους σαπίζουν και αποσυντίθενται, δημιουργώντας άνθρακα που απορροφάται από τη Γη.
Ο κύκλος του άνθρακα διατηρεί το ποσοστό του αερίου στην ατμόσφαιρα σχεδόν σταθερό για χιλιάδες χρόνια.
Ωστόσο, αυτή η λεπτή ισορροπία διαταράσσεται από ανθρώπινες δραστηριότητες που είτε απελευθερώνουν CO2 γρηγορότερα από ό,τι μπορεί να αφαιρεθεί με φυσικό τρόπο είτε μειώνουν τις φυσικές αποθήκες άνθρακα, όπως μέσω της αποψίλωσης των τροπικών δασών.
Αυτό αυξάνει την ποσότητα CO2 στην ατμόσφαιρα και επειδή το CO2 είναι αέριο του θερμοκηπίου, αυτό προκαλεί άνοδο της θερμοκρασίας της Γης.
Είναι η τρύπα στη στιβάδα του όζοντος υπεύθυνη για την κλιματική αλλαγή;
Όχι!
Το όζον είναι ένα πολύ χρήσιμο αέριο που βρίσκεται ψηλά στην ατμόσφαιρα της Γης και η λειτουργία του είναι να απορροφά την επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου.
Όταν οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι τα ανθρωπογενή αέρια που χρησιμοποιούνται στα ψυγεία και τα αερολύματα δημιουργούν τρύπες στη στιβάδα του όζοντος, η διεθνής κοινότητα ξεκίνησε μια προσπάθεια να τα καταργήσει. Στο πλαίσιο αυτό, καταρτίστηκε μια συμφωνία που ονομάστηκε «Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ», για να μειωθεί σταδιακά η χρήση των επικίνδυνων ουσιών που ονομάζονται χλωροφθοράνθρακες (CFC).
Οι προσπάθειες ήταν τόσο επιτυχημένες που η στιβάδα του όζοντος αναμένεται να έχει αποκατασταθεί έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Η ΕΕ έχει πρωτοστατήσει στην προστασία της στιβάδας του όζοντος. Παρόλο που η τρύπα του όζοντος, από μόνη της, δεν ευθύνεται για την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας, οι περιορισμοί που εφαρμόζονται για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του βοηθούν στην πρόληψη της κλιματικής αλλαγής, επειδή οι ίδιες χημικές ουσίες αποτελούν ταυτόχρονα και αέρια που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Δυστυχώς, τα CFC ―και οι διάδοχες ουσίες τους― αντικαταστάθηκαν τελικά από φθοριούχα αέρια, γνωστά ως αέρια F. Τα αέρια αυτά δεν έχουν καμία επίδραση στη στιβάδα του όζοντος, είναι όμως ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου. Για άλλη μια φορά, ο κόσμος ανέλαβε δράση: και οι 198 χώρες που υπέγραψαν το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ συμφώνησαν να περιορίσουν την παραγωγή και τη χρήση αυτών των επιβλαβών αερίων. Η ΕΕ πρωτοπορεί παγκοσμίως στον περιορισμό της χρήσης τους και στην εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων. Στόχος της είναι να μειώσει τις εκπομπές φθοριούχων αερίων κατά τα δύο τρίτα μέχρι το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2014. Το 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να τεθούν πιο φιλόδοξοι στόχοι στη νομοθεσία για τα αέρια F, έτσι ώστε να μπορέσει η ΕΕ να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050.
Ορυκτά καύσιμα
Τα ορυκτά καύσιμα - όπως ο άνθρακας - είναι τα απομεινάρια αρχαίων φυτών και ζώων που έχουν θαφτεί βαθιά στο έδαφος για εκατομμύρια χρόνια και έχουν μετατραπεί σε ουσίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα.
Τώρα που καταλαβαίνεις τι προκαλεί την κλιματική αλλαγή, ποιες είναι οι επιπτώσεις της;