Een veranderende wereld
Gevolgen
De effecten van klimaatverandering zijn voelbaar in alle werelddelen. De voorspelling is dat ze in de komende decennia frequenter en intenser zullen worden.
De te verwachte problemen verschillen per land en gebied.
Deze klimaatveranderingen kunnen onze wereld veranderen en kunnen onder meer invloed hebben op de voedsel- en watervoorziening en op onze gezondheid. Hoe groter de problemen, des te moeilijker en duurder het wordt om ze op te lossen. Daarom moeten we snel actie ondernemen om klimaatverandering aan te pakken.
Hoe meten we de klimaatverandering?
IJsmonsters die uit de diepten van de Zuidpool werden gehaald, bevatten luchtbellen van 650 000 jaar geleden. Ze vertellen ons iets over het niveau van broeikasgassen in het verleden. Daaruit kunnen we afleiden dat de concentraties CO2 en methaan in de atmosfeer toen veel lager waren dan nu.
Een jaarring van een boom geeft één jaar groei van die boom aan. Wetenschappers bestuderen de ringen van heel oude bomen om na te gaan hoe het klimaat in de loop der tijd is gewijzigd. De ringen zijn bijvoorbeeld dunner wanneer het koud of droog is.
Het observatorium van Mauna Loa in Hawaï, in de VS, meet al sinds 1958 de CO2-concentratie in de atmosfeer. De metingen in dit afgelegen gebied, waar de lucht niet is verstoord, geven een goede indicatie van het CO2-niveau over de hele wereld.
Satellietbeelden kunnen worden gebruikt om de veranderingen in de ijskap van de Noordelijke en de Zuidelijke IJszee van jaar tot jaar bij te houden.
Het slechte nieuws
Wetenschappers zijn het erover eens dat de planeet sneller dan ooit opwarmt. Dat komt door de grote hoeveelheid broeikasgassen die mensen in de atmosfeer pompen. Daarbij gaat het om activiteiten als het verbranden van fossiele brandstoffen (steenkool, olie en gas), autorijden en het kappen van bossen.
Velen van ons hebben de effecten van klimaatverandering gezien of zelfs ervaren. Maar het gaat niet alleen om extreme weersomstandigheden zoals overstromingen, droogte en orkanen; langzamere en minder opmerkelijke veranderingen in ons klimaat kunnen ons leven helemaal op zijn kop zetten.
Het goede nieuws
Maar er is ook goed nieuws. In december 2015 hebben in Parijs 195 landen (praktisch de hele wereld) voor het eerst in de geschiedenis een juridisch bindende mondiale overeenkomst gesloten om klimaatverandering aan te pakken. In de EU en over de hele wereld zijn overheden, bedrijven en particulieren al aan het werk om de oorzaken van klimaatverandering aan te pakken en om zich aan te passen aan de veranderingen die ermee gepaard gaan.
We spelen hierin allemaal een rol, want klimaatverandering is een wereldwijd probleem dat invloed kan hebben op ons allemaal.
We leven allemaal op dezelfde planeet en wat er op de ene plek verandert, kan gevolgen hebben voor mensen ver van ons. Je zou kunnen zeggen dat ons gedrag een permanente invloed heeft, zoals een voetafdruk. Kortom, door onze handelingen en keuzes kan ieder van ons iets doen om een kleinere voetafdruk achter te laten en te helpen de klimaatverandering aan te pakken.
Extreem weer als gevolg van klimaatverandering
Hoe…
Klik op de interactieve kaart en ontdek voorbeelden van afwijkende weersomstandigheden, overal ter wereld
Oceanen in de voorhoede
Stijgende zeespiegel
Tussen 1901 en 2010 is de gemiddeld zeespiegel in de wereld 19 cm gestegen. Daar zijn twee redenen voor: ten eerste neemt water meer ruimte in naarmate het warmer wordt. Ten tweede smelten gletsjers en de reusachtige ijskappen in Groenland en op de Noordpool sneller als gevolg van de opwarming van de aarde, waardoor meer water in de oceaan terechtkomt.
Omdat de zeespiegel daardoor stijgt, ontstaan overstromingen in laaggelegen kustgebieden en dreigen sommige eilanden helemaal onder te lopen.
Een hogere zeespiegel kan ook schadelijk zijn voor belangrijke ecosystemen langs de kust, zoals mangrovebossen. Dat zijn veilige plaatsen waar jonge vissen en andere dieren kunnen schuilen tegen stormen die de kusten teisteren. Wanneer zout water het land binnendringt, wordt het drinkwater onbruikbaar en wordt het onmogelijk om gewassen te telen in de aangetaste grond.
Bedreigde eilanden
Kun je je voorstellen hoe het voelt om te weten dat jouw woonplaats ooit onder water kan komen te staan?
De Marshalleilanden in het noorden van de Stille Oceaan zijn misschien wel de meest kwetsbare eilanden ter wereld. Veel land ligt er slechts zo'n drie meter boven de zeespiegel.
Volgens wetenschappers kan twee derde van het land onderlopen als de zee er plaatselijk 80 cm stijgt.
Warmere oceanen
Klimaatverandering heeft ook een grote impact op de oceanen. Oceanen hebben de voorbije 40 jaar meer dan 90 % opgenomen van de extra warmte die het gevolg was van atmosferische veranderingen door onze activiteiten.
Hoewel dat betekent dat de atmosfeer niet zoveel opwarmt als zou kunnen, worden de oceanen wel warmer. En omdat het water warmer wordt, verhuizen bepaalde soorten vissen, garnalen, walvissen en plankton (kleine organismen die worden gegeten door vis) naar de koudere poolzeeën.
Kleine krill bijvoorbeeld (diertjes die op garnalen lijken), het voedsel van vissen en walvissen, gedijen het best in koud water. Als het water warmer wordt, is er minder krill en minder vis. Koraalriffen, waar meer dan 25 % van al het zeeleven woont en waar veel vissen zich voortplanten, hebben het ook moeilijk om te overleven wanneer het water te warm wordt.
De oceanen absorberen ongeveer een kwart van de koolstofdioxide die we elk jaar uitstoten, en als gevolg van het stijgende CO2-niveau wordt meer gas opgeslagen in de zee. Dat helpt om het klimaat te regelen, maar het zorgt voor een verandering van de chemische balans in zee.
Het water wordt zuurder, wat schadelijk is voor het zeeleven, in het bijzonder voor in zee levende organismen die schelpen maken, zoals kreeften, oesters en koralen.
Dit is een bijzondere reden tot bezorgdheid omdat deze organismen voor een aantal soorten aan het begin van de voedselketen zitten.
Dieren worden hard getroffen door klimaatverandering
Voedselvoorziening van pooldieren wordt bedreigd
Veel land- en zeedieren hebben al nieuwe plaatsen gezocht om te wonen. Sommige van hen lopen meer risico op uitsterven als we geen actie ondernemen tegen de klimaatverandering.
De grootste roofdieren in de poolgebieden, zoals zeeluipaarden en ijsberen, hebben piepkleine algen nodig om te kunnen overleven. Die algen groeien aan de onderkant van het ijs. Ze vormen het begin van bijna alle voedselketens in de poolgebieden. Plankton eet de algen op, kleine vissen en krill en andere organismen eten op hun beurt plankton, en zo verder tot de vissen, pinguïns en zeehonden bovenaan in de voedselketen. Als er minder zee-ijs is in de poolgebieden, brokkelen deze voedselketens af.
En wat zijn de gevolgen voor mensen?
De klimaatverandering heeft de aarde permanent veranderd, waardoor de manier waarop mensen leven ook steeds meer verandert.
Gevaarlijke muggen
Een ander gevolg van de klimaatverandering is dat sommige insecten hun huidige gebied verlaten en nieuwe oorden opzoeken.
Sommige muggen dragen wanneer ze steken, ziektes over zoals gele koorts, denguekoorts, chikungunya-koorts en malaria. Deze insecten kwamen vroeger alleen in tropische gebieden voor, maar sommige wonen nu al in het zuiden van Europa en planten zich daar ook voort, omdat het klimaat er warmer is.
Minder voedsel, meer problemen
Verschroeiende hitte en een gebrek aan water zijn een rampzalige combinatie voor de oogst en voor de voedselvoorziening over de hele wereld. Planten hebben water nodig om te overleven en zonder planten om te eten zal ook het vee verhongeren. Wanneer de bovenlaag in het veld van de landbouwer uitdroogt, wordt die stoffig en wordt het stof meegevoerd met de wind, samen met de essentiële voedingsstoffen die de planten nodig hebben.
Dat resulteert in minder voedsel en dat is een groot probleem want de wereldbevolking zal naar verwachting stijgen van ongeveer 7 miljard nu naar 9 miljard tegen 2050. We zullen dus juist meer voedsel nodig hebben, niet minder!
Onze voedselvoorraad wordt ook bedreigd door het negatieve effect van klimaatverandering op bijen en andere bestuivers. Dit alles betekent dat we klimaatverandering zoveel mogelijk moeten voorkomen, terwijl we onze landbouw moeten aanpassen aan een veranderend klimaat.
Zinkende stad
De houten palen waarop Venetië is gebouwd, verdwijnen in de modder in de ondiepe lagune in de Adriatische Zee.
Omdat het water van de lagune elk jaar met ongeveer 2 mm stijgt, is het gecombineerde effect een stijging van de zeespiegel met 4 mm per jaar.
Frequente overstromingen beschadigen de historische gebouwen, bedekken wegen en tasten het toerisme aan.
Er loopt echter een project om 78 enorme stalen poorten te installeren om de stad te beschermen tegen overstromingen tot 3 m. Naast de poorten krijgt Venetië extra bescherming via het herstel van kwelders, die fungeren als natuurlijke barrières tegen zeespiegelstijging.
Zoals je ziet is de situatie niet optimaal, noch voor de aarde, noch voor ons mensen... Dus... wat zijn de oplossingen?