Skip to main content
Il-Pjaneta Tagħna, il-Futur Tagħna

L-Impatti

Dinja li qed tinbidel

L-Impatti

L-effetti tat-tibdil fil-klima qegħdin jinħassu fuq il-kontinenti kollha madwar id-dinja u huwa mbassar li dawn isiru aktar frekwenti u intensi fid-deċennji li ġejjin.

Pajjiżi u reġjuni differenti jiffaċċjaw problemi differenti.

Dawn il-bidliet għandhom is-setgħa li jittrasformaw id-dinja tagħna, jaffettwaw il-provvisti tal-ikel u tal-ilma, kif ukoll saħħitna. Aktar ma jkunu kbar il-problemi, aktar ikunu diffiċli u aktar iqumu flus biex dawn jissolvew – li hija r-raġuni għaliex it-teħid ta’ azzjoni bikrija biex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima huwa l-aqwa għażla.

Kif inkejlu t-tibdil fil-klima?

Kampjuni ta’ silġ meħuda mill-fond taħt l-Antartika fihom bżieżaq ta’ arja minn 650,000 sena ilu. Dawn jagħtuna informazzjoni dwar il-livelli tal-gassijiet serra fl-imgħoddi, u jiżvelaw li l-konċentrazzjonijiet ta’ CO2 u metan fl-atmosfera kienu ħafna iktar baxxi milli huma llum.

Iċ-ċrieki tas-siġar huma rekord ta’ kemm kibret siġra f’sena waħda. Ix-xjentisti jistudjaw iċ-ċrieki f’siġar antiki ħafna sabiex isiru jafu kif inbidlet il-klima maż-żmien. Pereżempju, iċ-ċrieki jkunu irqaq meta t-temp ikun kiesaħ jew niexef.

Il-Mauna Loa Observatory fil-Hawaii, fl-Istati Uniti tal-Amerika, ilu jkejjel il-livelli tas-CO2 fl-atmosfera mill-1958. Il-kejl meħud minn dan il-post remot, fejn l-arja mhijiex iddisturbata, huwa indikatur tajjeb tal-livelli globali tas-CO2.

Ir-ritratti bis-satellita jistgħu jintużaw biex juru bidliet fil-kisja tas-silġ fuq il-baħar Artiku u Antartiku fuq perjodu ta’ żmien.

L-aħbar il-ħażina

Ix-xjentisti jaqblu li l-pjaneta qed tisħon aktar malajr minn qatt qabel minħabba l-ammont vast ta’ gassijiet serra li l-bnedmin qegħdin jippumpjaw fl-atmosfera. Dawn jinkludu attivitajiet bħall-ħruq ta’ fjuwils fossili (faħam, żejt u gass), is-sewqan tal-karozzi u l-qtugħ ta’ siġar mill-foresti.

Ħafna minna rajna – u saħansitra esperjenzajna – l-effetti tat-tibdil fil-klima. Iżda dan mhuwiex biss dwar temp estrem bħal għargħar, nixfiet u uragani. Bidliet aktar bil-mod u inqas notevoli fil-klima tagħna għandhom il-potenzjal li jbiddlu kompletament il-mod ta' kif ngħixu.

L-aħbar it-tajba

L-aħbar it-tajba hija li f'Pariġi, f’Diċembru tal-2015, 195 pajjiż (prattikament id-dinja kollha) laħqu l-ewwel ftehim li qatt sar dwar l-ewwel ftehim globali li jorbothom legalment biex jindirizzaw it-tibdil fil-klima. Fl-UE u madwar id-dinja, il-gvernijiet, il-kumpaniji u l-individwi qegħdin jaħdmu sabiex jindirizzaw il-kawżi ta’ dan il-fenomenu u jaddattaw għall-bidliet li jġib miegħu.

Aħna lkoll għandna l-parti tagħna x'nagħmlu minħabba li t-tibdil fil-klima huwa problema globali li tista’ taffettwa lil kull wieħed u waħda minna.

Aħna lkoll qegħdin ngħixu fi pjaneta waħda u l-bidliet li nagħmlu f’post wieħed jistgħu jaffettwaw lil nies oħra 'l bogħod minna. Tista’ tgħid li l-imġiba tagħna tħalli impressjoni dejjiema, bħal impronta. Għalhekk, bl-azzjonijiet u bl-għażliet tagħna, kull wieħed u waħda minna nistgħu nieħdu passi biex inħallu impronti iżgħar u ngħinu biex nindirizzaw it-tibdil fil-klima.

Kont taf

Bejn l-1900 u l-2015, seħħew aktar minn 30,000 diżastru naturali madwar id-dinja, li kkawżaw ħsarat li swew madwar EUR 6 triljun.

Kont taf

Bejn l-1900 u l-2015, seħħew aktar minn 30,000 diżastru naturali madwar id-dinja, li kkawżaw ħsarat li swew madwar EUR 6 triljun.

Temp estrem ikkawżat mit-tibdil fil-klima

Cursor map helper

Kif...

Ikklikkja fuq il-mappa interattiva biex tiskopri eżempji ta' anomaliji marbutin mat-temp li qed iseħħu madwar id-dinja
World map
Inħossu s-sħanat

Id-dinja qed tesperjenza perjodi twal ta' temp sħun mhux tas-soltu, u dejjem inqas ġranet kesħin. Dan jista' jikkawża nuqqas ta’ ilma, nixfiet, u sussegwentament, problemi tas-saħħa bħal xemxati u saħansitra mewt. Nuqqas ta' xita tista' wkoll tirriżulta f’nirien mifruxa distruttivi.

L-Awstralja

Bejn l-2016 u l-2018, aktar minn 50% tal-Great Barrier Reef tal-Awstralja ġiet ibbliċjata sal-punt tal-mewt.

Maltempati qawwija

It-tisħin globali qed jiġi assoċjat ma’ maltempati aktar qawwija u qerrieda li jiġu ffurmati fuq meded sħan ta' ilma meta jkun hemm ħafna arja sħuna u umduża fl-atmosfera. Fuq l-art, l-irwiefen veloċi li jduru f'forma spirali jistgħu jqaċċtu s-siġar mill-għeruq, jeqirdu l-bini u jaqilbu l-vetturi.

Il-Baħar taċ-Ċina tan-Nofsinhar

It-tifun Mangkhut għadda mill-Baħar taċ-Ċina tan-Nofsinhar f'nofs Settembru tal-2018, affettwa 'l fuq minn 2.4 miljun persuna u kkawża 134 mewt.

Inħossu s-sħanat

Id-dinja qed tesperjenza perjodi twal ta' temp sħun mhux tas-soltu, u dejjem inqas ġranet kesħin. Dan jista' jikkawża nuqqas ta’ ilma, nixfiet, u sussegwentament, problemi tas-saħħa bħal xemxati u saħansitra mewt. Nuqqas ta' xita tista' wkoll tirriżulta f’nirien mifruxa distruttivi.

Il-Ġappun

Temperaturi tas-sajf bla preċedent madwar il-Ġappun irriżultaw f'aktar minn 150 mewt fl-2018.

Maltempati qawwija

It-tisħin globali qed jiġi assoċjat ma’ maltempati aktar qawwija u qerrieda li jiġu ffurmati fuq meded sħan ta' ilma meta jkun hemm ħafna arja sħuna u umduża fl-atmosfera. Fuq l-art, l-irwiefen veloċi li jduru f'forma spirali jistgħu jqaċċtu s-siġar mill-għeruq, jeqirdu l-bini u jaqilbu l-vetturi.

In-Nofsinhar tal-Afrika

Iċ-Ċiklun Idai (4-21 ta' Marzu 2019) kien wieħed mill-agħar ċikluni tropikali li qatt affettwa l-Afrika u l-Emisferu tan-Nofsinhar. Ikkawża ħsara katastrofika fil-Mozambique, iż-Zimbabwe u l-Malawi, u ħalla aktar minn 1,000 mejta u eluf oħra nieqsa.

Inħossu s-sħanat

Id-dinja qed tesperjenza perjodi twal ta' temp sħun mhux tas-soltu, u dejjem inqas ġranet kesħin. Dan jista' jikkawża nuqqas ta’ ilma, nixfiet, u sussegwentament, problemi tas-saħħa bħal xemxati u saħansitra mewt. Nuqqas ta' xita tista' wkoll tirriżulta f’nirien mifruxa distruttivi.

L-Ewropa

Fl-2018 temperaturi dejjem jogħlew, irjieħ qawwija u umdità baxxa fl-arja fl-Ewropa qanqlu nirien mifruxa li kkawżaw ħsara estensiva fl-Estonja, fil-Greċja, fil-Portugall u fl-Iżvezja.

Inħossu s-sħanat

Id-dinja qed tesperjenza perjodi twal ta' temp sħun mhux tas-soltu, u dejjem inqas ġranet kesħin. Dan jista' jikkawża nuqqas ta’ ilma, nixfiet, u sussegwentament, problemi tas-saħħa bħal xemxati u saħansitra mewt. Nuqqas ta' xita tista' wkoll tirriżulta f’nirien mifruxa distruttivi.

L-Ewropa

L-aktar għaxar snin sħan għall-Ewropa seħħew kollha mill-2000, bl-aktar seba’ snin sħan seħħew bejn l-2014 u l-2020.

Inħossu s-sħanat

Id-dinja qed tesperjenza perjodi twal ta' temp sħun mhux tas-soltu, u dejjem inqas ġranet kesħin. Dan jista' jikkawża nuqqas ta’ ilma, nixfiet, u sussegwentament, problemi tas-saħħa bħal xemxati u saħansitra mewt. Nuqqas ta' xita tista' wkoll tirriżulta f’nirien mifruxa distruttivi.

L-Artiku

Fl-2020, l-estent massimu ta’ silġ fil-baħar kien it-tieni l-aktar baxx li qatt ġie rreġistrat.

Inħossu s-sħanat

Id-dinja qed tesperjenza perjodi twal ta' temp sħun mhux tas-soltu, u dejjem inqas ġranet kesħin. Dan jista' jikkawża nuqqas ta’ ilma, nixfiet, u sussegwentament, problemi tas-saħħa bħal xemxati u saħansitra mewt. Nuqqas ta' xita tista' wkoll tirriżulta f’nirien mifruxa distruttivi.

Arġentina

L-Arġentina esperjenzat nixfa kbira bejn Ottubru tal-2017 u Marzu tal-2018, b'xita li kienet 43% taħt il-medja fl-iktar żoni milquta.

Inħossu s-sħanat

Id-dinja qed tesperjenza perjodi twal ta' temp sħun mhux tas-soltu, u dejjem inqas ġranet kesħin. Dan jista' jikkawża nuqqas ta’ ilma, nixfiet, u sussegwentament, problemi tas-saħħa bħal xemxati u saħansitra mewt. Nuqqas ta' xita tista' wkoll tirriżulta f’nirien mifruxa distruttivi.

L-Istati Uniti tal-Amerika tal-Punent

L-Istati Uniti tal-Amerka tal-Punent esperjenzaw nirien fil-foresti devastanti fl-2018, inkluż in-nar tal-Kumpless ta’ Mendocino (l-akbar wieħed fl-istorja ta’ California) u l-Camp Fire, li kien l-aktar wieħed qerriedi fl-istorja ta’ Kalifornja kif ukoll l-aktar wieħed devastanti li ġie rreġistrat f’termini ta’ telf ta’ proprjetà.

Maltempati qawwija

It-tisħin globali qed jiġi assoċjat ma’ maltempati aktar qawwija u qerrieda li jiġu ffurmati fuq meded sħan ta' ilma meta jkun hemm ħafna arja sħuna u umduża fl-atmosfera. Fuq l-art, l-irwiefen veloċi li jduru f'forma spirali jistgħu jqaċċtu s-siġar mill-għeruq, jeqirdu l-bini u jaqilbu l-vetturi.

Il-Grigal tal-Paċifiku

Fl-2018, il-baċin tal-Paċifiku tal-Grigal irreġistra valur tal-Enerġija Akkumulata taċ-Ċiklun ta' 316.3 kt2, l-ogħla minn meta bdew jittieħdu r-rekords affidabbli tas-satellita.

L-Oċeani fuq quddiem

Livelli dejjem jogħlew tal-baħar

Bejn l-1901 u l-2010, il-livell medju tal-baħar madwar id-dinja għola b’19-il ċentimetru. Hemm żewġ raġunijiet ewlenin għal dan: l-ewwel waħda hija li hekk kif l-ilma jisħon, jespandi u jieħu aktar spazju. It-tieni hija li t-tisħin globali qed iwassal biex il-glaċieri u l-folji tas-silġ ġganteski fi Greenland u fl-Antartika jdubu aktar malajr, u jiżdied aktar ilma fl-oċeani.

Iż-żieda li tirriżulta fil-livelli tal-baħar tikkawża għargħar f'kosti baxxi u qed thedded li tgħerreq xi gżejjer kompletament.

Livelli tal-baħar ogħla jistgħu jkunu wkoll ta’ ħsara għal ekosistemi kostali importanti bħal foresti mangrovja, li huma refuġji siguri għal ħut ta’ età żgħira u speċi selvaġġi oħrajn, minħabba li jipproteġuhom minn maltempati li jeqirdu l-kosti. U meta l-ilma mielaħ jippenetra fl-art, iniġġes il-provvisti tal-ilma tax-xorb u jeqred il-ħamrija, tant li jagħmilha impossibbli li jitkabbru l-uċuħ tar-raba’.

Gżejjer mhedda

Tista’ timmaġina kif tħossok jekk issir taf li xi darba darek tista’ tispiċċa mgħarrqa mill-ilma?

Il-Gżejjer Marshall fit-tramuntana tal-Oċean Paċifiku huma fost l-aktar pajjiżi gżejjer vulnerabbli fid-dinja, b’ħafna mill-art tinsab madwar tliet metri biss ’il fuq mil-livell tal-baħar.

Ix-xjentisti jgħidu li żieda lokali fil-livell tal-baħar b’sempliċi 80 ċentimetru tista’ tgħarraq żewġ terzi tal-art.

Kont taf

Ix-xjentisti jemmnu li l-oċeani qegħdin jaċidifikaw aktar malajr illum minn qatt qabel matul l-aħħar 300 miljun sena.

Kont taf

L-oċeani jassorbu madwar 4 kg ta’ CO2 għal kull persuna kuljum.

Oċeani aktar sħan

It-tibdil fil-klima qed ikollu wkoll impatt kbir fuq l-oċeani tad-dinja. L-oċeani assorbew aktar minn 90% tas-sħana addizzjonali minn bidliet fl-atmosfera kkawżati mill-attivitajiet tagħna matul dawn l-aħħar 40 sena.

Filwaqt li dan ifisser li l-atmosfera mhijiex qiegħda tisħon daqs kemm fil-fatt tista’ tisħon, hi qed issaħħan l-oċeani. Speċi bħall-ħut, il-gambli, il-baleni u l-plankton (organiżmi żgħar li jittieklu mill-ħut) jirrispondu għall-ilma aktar sħun billi jemigraw lejn poli aktar kesħin.

Madankollu, krill żgħir bħall-gambli, li jittiekel mill-ħut u mill-baleni, inissel l-aħjar f’ilma kiesaħ. Ilma aktar sħun ifisser inqas krill u inqas ħut. Is-sikek tal-qroll, li jospitaw aktar minn 25% tal-ħajja marittima kollha u fejn jitgħammru ħafna mill-ħut, ukoll jitħabtu u jbatu biex jgħixu meta l-ilma jisħon ħafna.

L-oċeani jassorbu madwar kwart tad-diossidu tal-karbonju li nipproduċu kull sena, u ż-żieda fil-livelli tas-CO2 tfisser li ammonti akbar tal-gass jispiċċaw jinħażnu fil-baħar. Dan jgħin sabiex tiġi rregolata l-klima iżda qed ibiddel il-bilanċ kimiku fl-oċeani.

L-ilmijiet qegħdin isiru aktar aċidużi, xi ħaġa li tikkawża ħsara lill-ħajja marittima, b’mod partikolari lil kreaturi tal-baħar li jibnu l-qoxra bħal awwisti, gajdri u koralli.

Dan hu ta’ tħassib partikolari għaliex dawn jinsabu fil-bidu tal-katina tal-provvista tal-ikel għal għadd ta’ speċi.

Kont taf

2.5% tal-ilma tad-Dinja kollu biss hu ilma ħelu. Minn dan, aktar minn żewġ terzi huwa ilma ffriżat fi glaċieri u kisjiet ta’ silġ polari. Għalhekk, uża l-ilma bil-għaqal!

Annimali milquta ħafna mit-tibdil fil-klima

Theddida fuq l-ikel polari

Ħafna speċi tal-art u tal-baħar diġà marru f’postijiet ġodda. Uħud jistgħu jsibu lilhom infushom f’riskju akbar ta’ estinzjoni jekk ma titteħidx azzjoni li tillimita t-tibdil fil-klima.

L-akbar predaturi polari, bħall-foki leopardi u l-orsijiet polari, jeħtieġu algi żgħar li jikbru ma' qiegħ is-silġ biex ikunu jistgħu jgħixu. Dawn l-algi huma l-bidu ta’ kważi kull katina tal-ikel polari. Il-plankton jiekol l-alga; ħut żgħir, krill u kreaturi oħrajn jieklu l-plankton; u nibqgħu sejrin hekk aħna u tilgħin ’il fuq fil-katina tal-ikel sakemm naslu għall-ħut, il-pengwini u l-foki. B’inqas silġ fil-baħar Artiku u Antartiku, dawn il-ktajjen tal-ikel qed jisfaxxaw.

X'inhuma l-konsegwenzi fuq il-bniedem?

It-tibdil fil-klima ġab tibdiliet permanenti fid-Dinja li qed jibdlu dejjem aktar il-mod ta' kif jgħix il-bniedem.

Kont taf

L-Organizzazzjoni tal-Ikel u l-Agrikoltura tan-Nazzjonijiet Uniti tistma li minn fost il-100 tip ta’ wċuħ tar-raba’ li jipprovdu 90% tal-ikel madwar id-dinja, 71 huma mdakkrin min-naħal!

Nemus perikoluż

It-tibdil fil-klima jfisser ukoll li xi insetti li qabel kienu jgħixu f’reġjun wieħed issa qed jinvadu postijiet ġodda.

Ċerti tipi ta' nemus jittrażmettu mard bħal yellow fever, dengue fever, chikungunya u malarja meta jigdmu. Oriġinarjament, dawn l-insetti kienu jgħixu biss f’postijiet tropikali, iżda xi wħud illum qed jgħixu u jnisslu fin-nofsinhar tal-Ewropa minħabba li hemmhekk l-klima hi aktar sħuna.

Inqas ikel, aktar problemi

Is-sħana qawwija u n-nuqqas ta’ ilma huma taħlita diżastruża għall-uċuħ tar-raba’ u għall-provvisti tal-ikel fid-dinja. Il-pjanti jeħtieġu l-ilma biex jgħixu, u mingħajr pjanti x’jieklu, bhejjem bħall-baqar jispiċċaw ibatu l-ġuħ ukoll. Meta jinxef is-saff ta’ fuq tal-ħamrija fl-għalqa ta’ bidwi, dan isir trab u jtir mar-riħ, u miegħu jtajjar in-nutrijenti vitali li jeħtieġu l-pjanti.

Ir-riżultat hu inqas ikel, li hi problema kbira minħabba li l-popolazzjoni tad-dinja mistennija tiżdied minn 7 biljuni llum għal 9 biljuni sal-2050, għalhekk se jkollna bżonn aktar ikel, mhux inqas.

Il-provvisti tal-ikel tagħna huma mhedda wkoll mill-effetti negattivi tat-tibdil fil-klima fuq in-naħal u pollinaturi oħra. Dan kollu jfisser li jeħtieġ li nipprevenu t-tibdil fil-klima kemm nistgħu, filwaqt li naddattaw l-agrikoltura tagħna biex tindirizza klima li qed tinbidel.

Belt li qed tegħreq

It-travi tal-injam li Venezja hija mibnija fuqhom qed jisparixxu fit-tajn fil-laguna baxxa fil-Baħar Adrijatiku.

Bl-ilmijiet tal-laguna li qed jogħlew b’madwar 2 mm kull sena, l-effett kombinat huwa żieda ta’ 4 mm fis-sena fil-livell tal-baħar.

Għargħar frekwenti jagħmel ħsara lill-bini storiku, jgħatti l-mogħdiji u jaffettwa t-turiżmu.

Madankollu, hemm proġett għaddej biex jiġu installati 78 grada kbar tal-azzar biex jipproteġu l-belt minn għargħar sa 3 metri. Minbarra l-gradi, Venezja se tirċievi protezzjoni addizzjonali permezz tar-restawr tal-marġi salmastri, li jaġixxu bħala barrieri naturali kontra ż-żieda fil-livell tal-baħar.

Kont taf

Il-belt ta’ Venezja għerqet b’aktar minn 20 ċentimetru fis-seklu 20.